Osiem wieków historii żywienia w Warszawie na wystawie w Muzeum Warszawy

"Od dłuższego czasu myśleliśmy w muzeum o tym, żeby się zająć tym tematem, który jest ciekawy, a nie został jeszcze wyeksplorowany. Myślę, że może to mieć związek z faktem, że kuchnia warszawska jest bardzo eklektyczna, nie jest tak oczywista jak śląska czy nawet krakowska. I próbujemy tutaj odpowiedzieć na pytanie, czy w ogóle jest coś takiego jak kuchnia warszawska, a jeśli tak, to z jakich elementów się składa i jak się rozwijała na przestrzeni wieków od średniowiecza, czyli początków istnienia miasta, do dziś” - opowiadała PAP jedna z kuratorek ekspozycji Zuzanna Różańska-Tuta.

W jej ocenie z wystawy każdy będzie w pewnej mierze mógł wyciągnąć własne wnioski. "Ja jestem archeolożką, więc dla mnie oczywiście najbardziej ciekawe były te wszystkie aspekty związane z kuchnią dawną. I myślę, że tu widać zarówno pod względem kultury materialnej związanej z kuchnią - naczyniami i nakryciami stołu, jak i tego, co jadano, iż kuchnia warszawska nie odbiegała od tego, co było w innych większych miastach polskich w tamtym okresie” - relacjonowała.

"Jeżeli chodzi o okres późniejszy, znaczącym punktem jest koniec XVII w., kiedy modna staje się kuchnia francuska, co powoduje sporą rewolucję kulinarną. Odejście od kuchni od średniowiecza popularnej właściwie w całej Europie, charakteryzującej się smakami ostrymi, wyrazistymi, używaniem dużej ilości egzotycznych przypraw, jak imbir czy szafran, mieszaniem tego wszystkiego z cukrem, który dodawano także do mięs czy jajecznicy. Wraz z modą na kuchnię francuską pojawiają się smaki bardziej nam znane, z których wyrasta to, co jemy na co dzień, skupienie się bardziej na lokalnych produktach, zachowanie ich smaku. Przełomowy jest też na pewno okres po 1989 r., kiedy do naszego kraju wchodzą kuchnie z różnych krajów, a obecnie w Warszawie możemy zjeść tak naprawdę wszystko” - mówiła.

Odnosząc się do pytania, czy istnieje kuchnia stricte warszawska, oceniła, że w pewnym sensie można powiedzieć, że nie ma czegoś takiego jak kuchnia charakterystyczna tylko dla Warszawy, ale są pewne elementy, które jednak można jej przypisać. "Są na pewno dania, które były w jakimś sensie charakterystyczne, np. flaki, które od dawna stanowiły danie sprzedawane na ulicy, którymi bardziej się raczyli biedniejsi mieszkańcy miasta” - powiedziała Różańska-Tuta.

Wystawa będzie podzielona na dwie główne części odnoszące się do tytułu - “Na miejscu” i “Na wynos”. Pierwsza dotyczy jedzenia w domu, druga - żywienia na mieście. W każdej wyróżnione są też trzy pomniejsze tematy. “W pierwszej części temat pierwszy to +Kuchenne ewolucje+, gdzie mówimy o przemianach zachodzących w sposobie przygotowywania posiłków, a także pomieszczenia kuchennego. Będzie tu można zobaczyć wiele naczyń ze zbiorów archeologicznych naszego muzeum, ale także obrazy wypożyczone z Muzeum Narodowego i nie tylko, XVII-wieczne dzieła holenderskie oraz sztukę współczesną, np. Poli Dwurnik czy meble kuchenne Elżbiety Jabłońskiej” - wymieniała.

Temat drugi nosi nazwę “Łatwiej, szybciej”. “Tutaj staramy się opowiedzieć o różnych sposobach przechowywania czy konserwowania żywności, rozmaitych sprzętach, które miały ułatwiać, przyspieszać pracę w kuchni. Tu również będą różnego rodzaju pojemniki, sprzęty, np. pierwsze lodówki, takie szafki, tzw. lodownie pokojowe. W tej części będzie też podjęta kwestia żywienia dzieci, pierwsze mleka w proszku, mieszanki dla niemowląt” - podkreśliła Różańska-Tuta.

Trzeci temat “365 obiadów” nawiązuje do znanej książki kucharskiej Lucyny Ćwierczakiewiczowej z drugiej połowy XIX w. “Głównym elementem w tej sali będzie długi stół, na którym staramy się symbolicznie pokazać przemianę nakryć stołowych przez wieki. Będzie też jedno z pierwszych wydań książki Ćwierczakiewiczowej, a także np. naczynia powstałe z myślą o najmłodszych” - zaakcentowała.

W części drugiej “Na wynos” pierwszym tematem jest “Skromnie”. “Gdzie staramy się odpowiedzieć na pytanie, jak żywili się najbiedniejsi mieszkańcy miasta, jak radzono sobie w okresach głodu, opowiadamy o różnych instytucjach charytatywnych, które karmiły najuboższych. Będą tu ciekawe zdjęcia z okresu międzywojennego prezentujące takie kuchnie wręcz dla poszczególnych grup społecznych. Nawiążemy także do czasu II wojny, pokażemy fotografie Sylwestra +Krisa+ Brauna, zdjęcia z kuchni obozowej z Pruszkowa” - wskazała Różańska-Tuta.

“Temat drugi +Miasto żywi obywateli+ mówi o jedzeniu ulicznym, fast foodzie, jak byśmy teraz powiedzieli. To jedzenie istniało tak naprawdę od średniowiecza i najpierw korzystali z niego najbiedniejsi, którzy nie mieli własnej kuchni, możliwości przygotowywania posiłków. Ten rodzaj żywienia był tani i choć nie cieszył się zbyt dobrą reputacją, był bardzo potrzebny i w mieście działało dużo takich punktów. Pokażemy tu różnego rodzaju dzieła sztuki, ryciny, zdjęcia przedstawiające tzw. garkuchnie pod chmurką, słynne flaki warszawskie sprzedawane np. pod kolumną Zygmunta, będzie też o barach mlecznych czy knajpkach z kuchnią różnych krajów” - zauważyła.

Ostatni temat to “Piknik nad Wisłą”. “Tutaj opowiadamy o jedzeniu na powietrzu i piknikowaniu, jako sposobie spędzania wolnego czasu i przyjemności. Przybliżamy pierwsze pikniki, które odbywały się na Bielanach czy Saskiej Kępie, i mówimy, jak ta moda się rozwijała aż do dziś, kończąc to serią fotografii Anny Bedyńskiej, która przedstawia piknikowanie i grillowanie nad Wisłą pod mostem Poniatowskiego obecnie” - opowiadała Różańska-Tuta. Na końcu ekspozycji będzie można również samodzielnie ułożyć menu dla „food trucka Muzeum Warszawy”.

“Generalnie jest to temat niezwykle obszerny, ale równocześnie bardzo uniwersalny i wydaje mi się, że może zainteresować naprawdę każdego” - dodała jedna z kuratorek wystawy “Na miejscu i na wynos. Kuchnia warszawska”. Wernisaż ekspozycji zaplanowano na środę wieczorem, czynna będzie do 17 kwietnia 2025 r. (PAP)

autorka: Anna Kondek-Dyoniziak

akn/ dki/