Profilaktyka przez edukację, to najskuteczniejszy sposób zapobiegania samobójstwom

Jak podkreślili uczestnicy odbywającego się po raz trzeci w Łodzi dwudniowego kongresu, statystyki dotyczące zachowań samobójczych w Polsce wciąż budzą niepokój. Tylko w ubiegłym roku życia pozbawiły się 4553 osoby, z czego zdecydowaną większość stanowią mężczyźni (3895 przypadków).

"Ostatnie dane Głównego Urzędu Statystycznego pokazują, że statystycznie samobójstwa dotyczą 12 na 100 tys. osób. Na przestrzeni ostatnich lat, a szczególnie od 2009 roku, zauważalny jest ogólny spadek wskaźników zachowań samobójczych i obecnie nasz kraj pod tym względem plasuje się poniżej europejskiej średniej. Jednak wskaźnik ten nadal jest dość wysoki i musimy dążyć do jego obniżenia" – powiedziała PAP psycholożka i specjalistka w dziedzinie zdrowia publicznego dr Daria Biechowska.

Jak dodała specjalizująca się z dziedzinie suicydologii psychiatra dr Anna Baran, taka skala samobójstw ma duże znaczenie nie tylko dla najbliższych ofiar, ale także polskiej gospodarki. Według przytoczonych przez nią badań prowadzonych przez prof. UMK w Toruniu Błażeja Łyszczarza, w 2015 r. na kosztach utraconej pracy w wyniku samobójstw Polska straciła ok. 3,5 mld zł, czyli ok. 0,1 proc. PKB.

"I są to jedynie koszty utraconej pracy, nie licząc kosztów szpitali i opieki medycznej. Polska każdego roku traci 0,1 proc. PKB w związku z przytoczoną wcześniej liczbą samobójstw. Podobnie wygląda to w całej UE. Skala problemu jest naprawdę ogromna, bo często samobójstwa popełniają mężczyźni będący w sile wieku, którzy nagle znikają z rynku pracy. To kolejny ważny powód, dla którego warto prowadzić profilaktykę i edukację, dzięki której każdy z nas może pomagać i zapobiegać próbom samobójczym" – podkreśliła.

Wskazała, że już od szkoły podstawowej powinny być prowadzone zajęcia, jak regulować emocje, rozwiązywać konflikty, rozmawiać z drugim człowiekiem i przede wszystkim dostrzegać jego problemy ze zdrowiem psychicznym.

"Edukacja może polegać też na tym, by uczyć młodzież szkolną, że jeżeli ktoś mówi, że chciałby zasnąć i już się nie obudzić, czyli sugeruje myśli samobójcze, to nie ignorujemy tego, tylko wyrażamy troskę. Dostrzegamy, że ktoś jest w kryzysie psychicznym, zaznaczamy to mówiąc: +widzę, że źle się czujesz, to mnie niepokoi; chodź pójdziemy do osoby dorosłej, do której mamy zaufanie, żeby mu o tym powiedzieć+. Młodzi ludzie często szybciej niż dorośli widzą, rozpoznają swojego kolegę, czy koleżankę, który boryka się z jakimś problemem lub po prostu jest w kryzysie psychicznym" – tłumaczył dr hab. Krzysztof Ostaszewski z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

W opinii dr Baran, w związku z wielkim kosztem każdego samobójstwa, zyski z inwestycji w edukację w zakresie zapobiegania samobójstwom są ogromne. Każda złotówka przeznaczona na działania edukacyjne może przynieść oszczędności, minimalizując koszty związane z leczeniem i stratą produktywności. Jak podkreśliła, edukacja i szkolenia przyczyniają się do tworzenia zdrowszego, bardziej odpornego społeczeństwa, gotowego reagować na kryzysy psychiczne.

Uczestnicy kongresu zgodnie zwracali uwagę, że statystyki wskazują na istotne wyzwania w obszarze zdrowia psychicznego oraz potrzebę zwiększenia działań prewencyjnych oraz wsparcia dla osób zmagających się z kryzysem psychicznym.

Eksperci podkreślali, że skuteczna profilaktyka samobójstw wymaga zintegrowanego podejścia obejmującego nie tylko interwencje kryzysowe, ale także edukację, dostęp do terapii oraz wsparcie dla rodzin osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi. Kluczowe znaczenie ma również rozwój systemu wczesnego wykrywania ryzyka oraz większe zaangażowanie instytucji publicznych i pozarządowych w promocję zdrowia psychicznego.

W odpowiedzi na te wyzwania, w Polsce wprowadzono szereg programów profilaktycznych, w tym Krajowy Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym, który ma na celu zwiększenie dostępności do wsparcia psychologicznego oraz edukację społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego.

Głównym celem tegorocznego kongresu jest bowiem opracowanie wytycznych do dalszych etapów wdrażania programu i ewaluacji opartej na dowodach naukowych, poprzez wymianę doświadczeń ekspertów z Polski i zagranicy w zakresie profilaktyki samobójstw.

Jak wyjaśniła w rozmowie z PAP kierownik Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym Anna Gil, celem Krajowego Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 jest skuteczna profilaktyka i zmniejszenie liczby samobójstw w Polsce.

"Krajowy program powstał przy udziale ekspertów i skupia głównie działania prewencyjne. To m.in. programy profilaktyczne dla dzieci i młodzieży oraz część edukacyjna, m.in. dotyczącą mediów i rekomendacji, w jaki sposób informować o tym zjawisku. To kompatybilne ze sobą zadania, które mają realny wpływ na zmniejszenie prób samobójczych i samobójstw. Na tym kongresie chcemy zasygnalizować, że jesteśmy na finiszu tego programu i potrzebujemy międzyresortowego wsparcia dla jego kontynuacji po 2025 roku. Za nami kilka lat ciężkiej pracy i nie chcemy chować tego wszystkiego teraz do szuflady. On musi przejść ewaluację, po pięciu latach zostać dostosowany do nowych potrzeb, ale też musi być współpraca międzyresortowa, bo zdrowie to nie tylko Ministerstwo Zdrowia" – zaznaczyła.

III Kongres Suicydologiczny w Centrum Kliniczno-Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi potrwa do soboty. Oprócz psychiatrów, psychoterapeutów i naukowców, uczestniczą w nim też przedstawiciele służb mundurowych i ministerstw. Zakończy go debata, której celem jest wypracowanie wytycznych do ewaluacji działań na rzecz zapobiegania zachowaniom samobójczym w Polsce.(PAP)

Autor: Bartłomiej Pawlak

bap/ jann/ mhr/